■ Beke Örü
10 Kasım’da Ulu Lider Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatının 86’ncı yılında kendisini her alanda olduğu üzere iktisatta de hasretle anıyoruz. Çünkü o günlerden bugüne baktığımızda üreten ve katma bedel sağlayan bir iktisattan tüketerek büyüyen bütçe fazlasının tarihe karıştığı bir Türkiye’ye geçiş yaptık.1920’li yılların sonunda dünya ekonomik krizle sarsılırken Türkiye Cumhuriyeti bütçe fazlası veriyordu. Atatürk devrinde bütçe, 1928 yılında 21 milyon TL, 1929 yılında 11 milyon TL, 1930 yılında 7 milyon TL fazla verdi. 1931 ve 1933 yılında açık veren bütçe, 1932 yılında 2 milyon TL, 1934 yılında 12 milyon TL, 1935 yılında 7 milyon TL, 1936 yılında 5 milyon TL, 1937 yılında 6 milyon TL ve 1938 yılında 15 milyon TL fazla verdi. 1923-1938 yılları ortasında Türkiye’nin ulusal geliri yüzde 104.8 artarken tarım bölümü yüzde 101.3, sanayi kesimi yüzde 148.8 oranında büyüdü.
Sanayinin gelişimi
AÇIK 1 TRİLYON LİRAYI AŞTI
Merkezi idare bütçe açığı 2024 yılı Ocak-Eylül devrinde 1 trilyon 74 milyar 18 milyon TL açık verdi. Bu devirde faiz dışı istikrarda 161.3 milyar TL’lik açık görüldü. 2024 yılı Ocak-Eylül periyodu vergi gelirleri tahsilatı geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 69.6 oranında artarak 4 trilyon 401 milyar 815 milyon TL oldu. Bütçe sarfiyatları geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 81.1 oranında arttı ve 7 trilyon 158 milyar 637 milyon TL olarak gerçekleşti. Toplam brüt dış borç stoku 2024 ikinci çeyrek prestijiyle 511.9 milyar dolar oldu. Bütçe açığının gayri safi yurt içi hasılaya oranının yüzde 6.4 olacağı öngörülüyor.
Bursa Merinos Fabrikası
Üretemiyoruz tüketiyoruz
■ Ocak-Ekim 2024 tarihleri ortasını kapsayan 10 aylık periyot dikkate alındığında dış ticaret açığı 65,6 milyar dolar oldu. Geçen yıl ekim ayında yıllık tüketim malı ithalatı 45 milyar 465 milyon dolardı. Artık tüketim malı ithalatı 52 milyar 633 milyon dolara yükseldi. Aylık ortalama tüketim malı ithalatı 3 milyar 790 milyon dolardan 4 milyar 380 milyon dolara yükseldi. Sayılar Türkiye’nin üreterek değil tüketerek büyümeye çalıştığını ortaya koyuyor.
Giderler gelirleri yeniden aşacak
■ 2025 yılı Merkezi İdare Bütçesi’nde bütçe masraflarının 14 trilyon 731 milyar lira, bütçe gelirlerinin ise 12 trilyon 800 milyar lira olacağı öngörülüyor. Bütçenin gelir kalemleri ortasında en önde vergi gelirleri geliyor. Vergi gelirlerinin değerli kalemlerinden olan ÖTV’deki artış ise yüzde 46.3 olarak bekleniyor. Bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranının da yüzde 3.1 olarak gerçekleşeceği iddia ediliyor.