ANKARA – Türkiye iktisadının önümüzdeki 3 yıllık (2025-2027) yol haritasını belirleyen Orta Vadeli Program (OVP) açıklandı. 2006’dan bu yana hazırlanan ve izlenecek ekonomik ve toplumsal siyasetler ile makro ekonomik maksatları içeren OVP, iktidarın açıkladığı 20’nci OVP oldu. Hükümet temsilcileri, 20’nci OVP’nin temel maksadının enflasyonun kademeli olarak tek haneli düzeylere düşürülmesi olduğunu söyledi.
OVP’yi inceleyen Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İzmir Milletvekili ve Meclis Plan ve Bütçe Komitesi CHP Küme Sözcüsü Rahmi Aşkın Türeli, programın halka somut yansımasının neler olacağını anlattı.
‘BU OVP, ŞİMŞEK SİYASETLERİNİN TEMELİ’
Hükümetin, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’le birlikte seçimden sonra uyguladığı siyasetlere ait bir ekonomik programı olmadığını ve bu OVP’nin Şimşek siyasetlerinin çerçevesini çizdiğini söyleyen Türeli, programın bir istikrar programı niteliğinde olduğunu, temel önceliğinin de dezenflasyon (enflasyon oranının düşürülmesi) olduğunu kaydetti.
Türeli “Bugün ülkemizin içinde bulunduğu kriz, var olan yapısal sorunların üstüne uygulanan yanlış siyasetlerin bir eseri. Cumhurbaşkanının 2021 yılının Eylül ayında gündeme getirdiği ‘faiz sebep, enflasyon sonuç’ tezi bugün Türkiye’yi derin bir ekonomik krize sürükledi. 2023 Mayıs seçimleri sonrasında ise hükümetin aniden 180 derece bir dönüşle faizleri yine yükselttiği sıcak para siyasetine geri döndüğünü görüyoruz. Bununla birlikte, ekonomik kriz gelir dağılımını bozmaya ve yoksulluğu arttırmaya devam ediyor” dedi.
‘OVP’NİN 2024 ENFLASYON ÖNGÖRÜSÜNÜN TUTMASI İMKANSIZ’
Geçen yıl açıklanan OVP’de 2024 yıl sonu enflasyon öngörüsünün yüzde 33 olduğunu, sonrasında Merkez Bankası tarafından evvel yüzde 36’ya, sonra da yüzde 38’e yükseltildiğini, lakin son OVP’de yüzde 41,5 olarak açıklandığını kaydeden Türeli, “Enflasyonun gitgide yükseldiği bir ekonomik süreç var. Ancak buradaki kritik olan nokta şu; 2024’te enflasyonun yüzde 41,5 olması için önümüzde kalan 4 ay içinde yani eylül-aralık devrinde yıllık ortalama yüzde 1,07 enflasyon artışı olması gerekir ki bu mümkün gözükmüyor. Yaz bitti, besin fiyatlarında yükseliş var. Okullar açıldı, eğitim masraflarında çok önemli artışlar var. Kış geliyor ısınma masrafları artacak. Bunları düşündüğümüz vakit son OVP’deki öngörünün gerçekleşmesinin imkansız olduğunu görürüz. Bir evvelki OVP öngörüleri tutmadı, bu da tutmayacak” diye konuştu.
OVP’deki 2025 enflasyon gayesinin yüzde 17,5, 2026 maksadının de yüzde 9,7 olduğunu kaydeden Türeli, “2021 yılının Eylül ayında, Cumhurbaşkanı’nın ‘faiz sebep, enflasyon sonuç’ tezi uygulanmadan ve Merkez Bankası siyaset faizini indirmeden evvel enflasyon oranı yüzde 19’du. Bakıyoruz dört yıl sonra neredeyse tıpkı noktaya geliyor. Türkiye 2006 yılından bu yana enflasyon hedeflemesi rejimi uyguluyor ve bugün biz 2026’da yüzde 9,7 ile tek haneli enflasyona ulaşacağız diye seviniyoruz. Ayrıyeten bu sayılara ulaşılması da çok mümkün gözükmüyor. Türkiye’nin uzun bir müddet daha yüksek enflasyonla yaşamaya devam edeceği açık” dedi.
‘YÜKSEK FAİZ SİYASETİ DEVAM EDECEK, VATANDAŞIN KREDİYE ULAŞMASI DAHA DA ZORLAŞACAK’
OVP ile birlikte enflasyonu denetim altına almak için adımlar atılacağını ‘sıkı para siyasetinin uygulanmaya devam edileceğini belirten Türeli, bu siyasetin somut yansımalarını şöyle açıkladı: “Sıkı para siyaseti ile kastedilen yüksek faizler. Yüksek faiz uygulaması devam edecek. Başka taraftan, kredi hacminde önemli sınırlamalara gidiliyor. OVP’de sıkı para siyasetinin yanı sıra sıkı maliye siyaseti ve sıkı gelirler siyaseti uygulanması hedefleniyor. Gaye iktisattaki talebin kısılması. Bu yolla enflasyonu denetim altına almaya çalışıyorlar. Başka taraftan da yüksek faizden ötürü yurt dışından gelen sıcak parayla da döviz kurunun denetim altına alınmasını ve maliyetler kanalıyla enflasyonu yükseltmesini engellemeye çalışıyorlar.”
‘KREDİ VE KREDİ KARTI LİMİTLERİ DÜŞECEK’
Türkiye’de pek çok kişinin kredi kartları ve tüketici kredileriyle ay sonunu getirdiğini hatırlatan Türeli, OVP ile birlikte kullanılabilecek kredi ölçüsünün sınırlanacağını ve kredi faiz oranlarının da yüksek kalmaya devam edeceğini şu sözlerle anlattı: “OVP’de tüketici kredilerinin dezenflasyon süreciyle uyumlu gelişmesinin sağlanacağı söz ediliyor. Ne yapacakları açık. Vatandaşın krediye ulaşması daha da zorlaştırılacak. Kredi kartı limitlerini gerçek gelirle uyumlu hale getirecekler. Bunu sağlamak için de SGK aracılığıyla edinilen gelir bilgilerinden faydalanacaklar. Yani kredi kartı limitleri de gelir düzeyi ile orantılı olarak belirlenecek. Birçok kişinin kredi kartı limiti düşecek.”
‘ÜCRETLER VE MAAŞLAR GERÇEK OLARAK DÜŞECEK’
OVP’deki hususların halka birebir yansımalarına dair diğer somut örnekler de veren Türeli, en dikkat alımlı düzenlemenin fiyatlara ve maaşlara ait olduğunu söyledi ve şöyle devam etti: “Vatandaşın maaşları düşecek. Zira şöyle bir planlama var, ki bunu Bakan Şimşek de söyledi: Fiyat ve maaş artışları gerçekleşen enflasyona nazaran değil, hedeflenen enflasyona nazaran belirlenecek. Bu ne demek? Bugün birçok kesim evvelki aylarda gerçekleşen enflasyon oranına nazaran gelir artışı alıyor. Artık diyorlar ki ‘Biz enflasyonu şu kadara düşüreceğiz, size de maksat enflasyon oranında yani düşük oranda artırım yapacağız.’ Bu durum minimum fiyatla çalışandan, memura, personele birçok kesim için geçerli olacak.”
‘CİDDİ BİR BESİN KITLIĞI İLE KARŞI KARŞIYA KALINACAK’
Benzer durumun tarım alanında da geçerli olacağını anlatan Türeli, “2024 yılında temel ziraî eserler için açıklanan taban fiyatların çiftçileri ne kadar güç durumda bıraktığı ortada. Artık bu OVP’de diyor ki, “Tarımsal eserlerin alım fiyatları program maksatları de dikkate alınarak, geçmiş enflasyona endeksleme davranışının azaltılmasına yardımcı olacak biçimde belirlenecektir.” Yani bundan bu türlü tarım eserlerinin fiyatlandırması da hedeflenen düşük enflasyona nazaran belirlenecek. Çiftçinin artan maliyetlerini düşününce Türkiye önümüzdeki yıllarda önemli bir besin kıtlığıyla ve artan besin fiyatlarıyla karşı karşıya kalacak demektir bu” tabirlerini kullandı.
‘KIDEM TAZMİNATINI ÇALIŞANIN ELİNDEN ALMAYA DÖNÜK DÜZENLEME’
OVP’deki tamamlayıcı emeklilik düzenlemesine de değinen Türeli, “Otomatik iştirak sisteminin patronun de katkısıyla tamamlayıcı emeklilik sistemine dönüşmesinden bahsediliyor. Bunun manası personelin kıdem tazminatı hakkının elinden alınmasıdır. Evvelki yıllarda da bir fon kurulması yoluyla bu gayeye ulaşmaya çalışıyorlardı. Bu argüman kullanılarak kıdem tazminatı hakkının çalışanın elinden alınmasına yönelik bir siyaset izlenmeye çalışılacak” dedi.
YENİ JENERASYON ÇALIŞMA MODELLERİ: GARANTİSİZ İSTİHDAM
Önceki OVP’lerde yer alan işgücü piyasalarında esnek istihdam stratejilerine bu yılki OVP’de ‘yeni jenerasyon çalışma modelleri’nin eklendiğine dikkat çeken Türeli, “Esnek, uzaktan, kısmi, süreksiz vadeli, kısa müddetli çalışma modelleri tanım ediliyor. Halbuki ILO standartlarına uygun, daima ve garantili bir istihdam yapısı bu ülke için olmazsa olmazdır. Bu OVP ile daima ve teminatlı istihdam yapısının ortadan kaldırıldığı modeller hayata geçirilmeye çalışılıyor” dedi.
‘OVP’NİN MİLYONLARCA BEŞERE OLUMLU HİÇBİR KELAMI YOK’
OVP’nin ülkedeki milyonlarca beşere olumlu hiçbir kelamı olmadığını kaydeden Türeli, “Türkiye bu Şimşek modeliyle AKP’nin iktidara geldiği yıllarda uyguladığı sıcak para modeline tekrar dönüş yaptı. Fakat sıcak paraya dayalı model iktisattaki istikrarları bozan, üretim yapısını aşındıran, ithalatı arttıran, yerli üreticiyi, KOBİ’leri, sanayiciyi önemli probleme uğratan bir model. Ayrıyeten gelir dağılımını daha da bozan ve yoksulluğu artıran bir model. Yalnızca enflasyonu hedefleyen bir perspektifle Türkiye’nin bir yere gitmesi mümkün değil. Türkiye’nin yine yatırımı, üretimi, istihdamı, ihracatı artıracak bir kalkınma modeline geçmesi gerekiyor. AKP iktidarı periyodunda uygulanan inşaatın öncülük ettiği bir model yerine endüstrinin öncülük ettiği, teknoloji yoğunluğunu artıran, büyüme suratını yükselten, istihdamı artıran, gelir dağılımını düzelten, tarımın yine ayağa kaldırıldığı bir ekonomik program inşa edilmeli. Bunun için de ülke kaynaklarının bu doğrultuda kullanılması gerekiyor” tabirlerini kullandı.
‘ENFLASYON VE İŞSİZLİK ARTMAYA DEVAM EDECEK’
‘Bu OVP Türkiye için vakit kaybı’ diyen Türeli kelamlarını şöyle noktaladı: “Özet olarak söylersek 2025-2027 yıllarını kapsayan OVP makroekonomik göstergelerin gerçekçi olmadığı, kendi içinde çelişkili ve uyumsuz olduğu ve bu çerçevede vizyonu ve kredibilitesi olmayan bir doküman olarak gözüküyor. Önümüzdeki üç yıllık devir iktisatta büyüme suratının yavaşlayacağı, işsizliğin artacağı ve enflasyonun artmaya devam edeceği bir devir olacak. Uygulanan yanlış ekonomik siyasetlerin yükünü de bu ülkede yaşayan milyonlarca vatandaşımız çekmeye devam edecek.”